FONGTIL REALIZA ATIVIDADE DIÁLOGU KOMUNITÁRIA ENTRE ORGANIZASAUN SOSIEDADE SIVÍL, KOMUNIDADE HO GOVERNU DA-SIA IHA AUTORIDADE ADMINISTRATIVU ATAURO

TETUN………………………………………………………………………………………………………

 

FONGTIL REALIZA ATIVIDADE DIÁLOGU KOMUNITÁRIA ENTRE

ORGANIZASAUN SOSIEDADE SIVÍL, KOMUNIDADE HO GOVERNU DA-SIA IHA AUTORIDADE ADMINISTRATIVU ATAURO

 

Iha loron 4 fulan Outubru tinan 2024 Sekretariadu Forum ONG Timor-Leste (FONGTIL) realiza atividade Diálogu Komunitária  entre Organizasaun Sosiedade Sivíl, Komunidade ho Governo Da-Sia ihaAutoridade Administrativu Atauro ho tema “Hamutuk Ita Asegura Dezenvolvimentu Nasionál Liuhusi Promove polítika Adaptasaun Mudansa Klimátika, Diversifikasaun Ekonómia, Páz no Estabilidade. Atividade Diálogu Komunitáriu ne’e realiza iha Paroquia  Igreija Katóliku Atauro Suku Vila Maumeta Autoridade Administrativu Atauro ho Objetivu atu: Promove Diálogu konstrutivu tuir Espíritu Demokrátiku entre Organizasaun Sosiedade Sivíl, Komunidade ho Governu Da-Sia; Atu hametin no promove poténsia ekosistema illa Atauro, ne’ebé riku ho biodiversidade nu’udar baze ba Dezenvolvimentu Eko-Turizmu; Hametin Komunikasaun entre Governu, komunidade no Entidade Relevante sira nu’udar parte ida hodi halibur ideas produtivu sira hodi melloria prestasaun servisu públiku bazeia ba prinsípiu Boa Governasaun; Atu Organizasaun Sosiedade Sivíl no komunidade iha Esperansa katak deskobrimentu no rekomendasaun sira bele konsidera iha Planu Politika Governu nian ba Tinan 2025; no Atu promove illa Atauro sai nu’udar Sítiu Turizmu Istóriku Rezisténsia ne’ebé bele kontribui dezenvolvimentu Komunitaria no Ekoturizmu.

  • Iha Abertura ba atividade Diálogu ninian, Prezidenti Autoidade Administrativu Atauro Sr. Mateus Belo hateten: “Lori Autoridade no komunidade nia naran hakarak espresa ami-nia apresiasaun boot ba Sua Exelénsia sira hotu ne’ebé mak marka prezensa iha ne’e, tanba atividade Diálogu Komunitária sira hanesan ne’e pela primeira vez akontese iha Atauro. Nu’udár Autoridade ami hakarak hato’o ami-nia kondisaun no situasaun ba sua exelénsia sira. Difikuldade boot iha Atauro mak Infrastrutura Bazika hanesan( Be’e moos, Estrada, Rede Telekomunikasaun, Eletrisidade manutensaun ba Portu no Aeroportu ne’ebé ho medida kiik), problema hirak ne’e mak Atauro infrenta, maibé iha diskusaun maki ta sei rona direita husi ita-nia Xefe Suku sira tanba sira mak hatene kle’an liu kona-ba komunidade sira-nia preokupasaun durante ne’e”.
  • Alende ida ne’e, Diretór Ezekutivu FONGTIL Sr. Valentim da Costa Pinto hateten: “ita-nia Diálogu Komunitáriu ka Diálogu Interativu komunidade nian ne’ebé kontinua promove iha IX Governo Konstituisionál nian hamutuk ho Organizasaun Sosiedade Sivíl no nia Membru sira hotu hanesan meius ida atu ita promove Boa Governasaun iha servisu públiku sira liu-liu atu hametin ita-nia kooperasaun iha konstrusaun Estadu hodi haburas no hametin kualidade Demokrasia iha ita-nia rai. Diálogu Komunitáriu ida ne’e hanesan konseitu prátika ida husi konseitu Auditoria Sosiál, ne’ebé promove meius inovativu sira ne’ebé bele involve Organizasaun Sosiedade Sivíl sira ne’ebé tau matan ba kestaun Servisu sira iha setór hotu ne’ebé ita-nia Governo hala’o hela.  FONGTIL hanesan komponenti kiik ida iha Sosiedade Sivíl agradese tebes ba oportunidade ida ne’e tanba bele premiti ita hotu ko’alia direita ba lala’ok dezenvolvimentu ne’ebé la’o hela iha ita-nia rai”.
  • Ho nune’e, Koordenadór Gabinete Apoiu Sosiedade Sivíl (GASC) Sr. Joaquim da Costa Freitas hateten: “Diálogu ida ne’e Importante para loke espasu baa mi-sira ne’ebé hala’o hela governasaun ida, ba membru governu sira  mai to’o orgauun autómonu sira ne’ebé mak responsabiliza programa sira iha IX Governu Konstituisionál. No ida ne’e mós hanesesan Oportunidade ida no espasu ne’ebé la’ós de’it  komunidade sira atu husu pergunta ka atu kontribui hanoin ruma ba  Governasaun ida ne’e maibé fó mós oportunidade ba maluk sira atu husu no hato’o kestaun ba funsionamentu Governu no Sosiedade Sivíl hotu.
  • Tan ne’e, Vise-Primeiro Ministru SE. Eng. Mariano “Assanami” Sabino hateten: “husi diálogu ida ne’e ita bele nakloke ko’alia problema sira ne’ebé mak sei kontinua iha Atauro maske politika nasionál ita liu trasa ona. Apoiu ba Atauru ida ne’e hanesan Mandatu Konstituisionál. Atauru nu’udár illa ne’ebé espesiál, konstituisaun fó Artigu ida ne’ebé mak hakerek kona-ba Oe-cusse no Atauro ne’e mandatu konstituisionál, ne’ebé ba governu ne’ebé de’it tenki dezenvolve Atauro. Entaun kuandu mandatu ne’e hatu’ur ona iha konstituisaun governu tuirmai ita tenki esforsu para realiza saida mak ita hakerek iha konstituisaun. Orsamentu Atauro fahe ba rua, jere direita iha Presidente Autoridade Administrativu Atauro no Fundu seluk Jere iha Fundu Espesiál ba Dezenvolvimentu Atauro (FEDA) tau prioridade ba projeitu infraestrutura. Úniku iha Atauro maka ema la hirus malu no adora malu tane valór Fraternidade Umanu. Diálogo hanesan ne’e tenki iha nafatin hodi kurije malu.
  • Iha sesaun Diskusaun, Xefe Suku Sira hateten: problema boot iha Atauru ne’e mak: Infrastrutura Bázika( Estrada defisíl tebes atu halo konektividade ligasaun Estrada entre suku ho suku no husi suku ba aldeia, seidauk iha valeta ne’ebé adekuadu iha Estrada ninin, Estrada presija tau alkatraun iha dalan protokolu, ba suku no aldeia sira. Be’e moos laiha konservasaun ba Be’e matan sira no suku no aldeia sei nafatin halerik ba Be’e Moos, presija investe iha fundus sustentavél ba suku sira hodi bele iha atividade konservasaun be’e nian, presija hadia Sistema kanalizasaun be’e. Eletrisidade ne’ebé ho durasaun 14 oras por dia, uma ka’in barak mak seida’uk asesu ba eletrisidade no sei iha instalasaun eletrisidade ilegál, Rede telekomunikasaun Susar tebes atu halo komunikasaun tanba rede la di’ak, Portu ne’e susar tebes atu halo destaka ba ro sira tanba ho kondisaun ki’ik tebes, Aeroportu ladun di’ak, Presija iha habitasaun urbana ba área rurais sira ). Setór Edukasaun (Alunus ka Estudante sira sai vítima ba desizaun ministériu Edukasaun nian hodi hapara professor kontratadu sira, Menus professor sira ba matéria Nasionál ninian difikulta ba estudante sira nia asesu ba edukasaun ho kualidade, Governu la kria kondisaun ba eskola públiku sira rezulta menus fasilidade eskola hanesan meza no kadeira, presija kria eskola ne’ebé besik ba komunidade menos refetoria iha eskola sira hodi alunus sira bele hetan merenda escolar). Seitor Saúde nian (Atauru presija ospitál referál ho ekipamentus ne’ebé di’ak hanesan ospitál referral sira seluk , presija iha ambulánsia ba iha suku no aldeia sira ne’ebé dook husi sentru saúde Menus Profesionál Saude, Menus postu saude presija iha fatin adekuadu ba sentru saude). Setor turizmu Atauru iha fatin turistiku barak maibé laiha aténsaun husi governu atu hadia fatin turistiku sira, laiha merkadu ba produtu sira husi Atauro, presija investe iha turizmu komunitáriu iha marina nian. Setor Agrikultura ko’alia konaba produsaun Ai-han, tenki tau matan nafatin ba atividade Agrikultura no peska (produtu hanesan Batar no fehuk sira la folin iha merkadu, Fini lokál iha Atauro kuaze atu lakon, governu kontinua sosa produtu rai-liur duke rai laran, presija halo balansu ba produtu lokál sira atu agrikultor sira labele sai konsumidor maibé produtór, presija iha polítika di’ak ba setor agrikultura, fós nia presu ne’e karun, hapara inportasaun husi rai-liur hodi hakbiit povu agrikultura, presija iha armajen boot ba povu agrikultura iha Atauro no presija tau Orsamentu ba iha setor agrikultura hodi hasa’e produsaun rai-laran). Veterinaria ka hakiak animal (komunidade iha vontade atu haki’ak animal governu la tau perioridade b aba grupu koperativa sira). Pescas( Atauro riku ho ikan maibé labele exportasaun tanba sei iha peska tradisionál no laiha planu ne’ebé di’ak ba iha peska moderdu ba iha tasi klean. Setor Seguransa (Presija iha polítika ba relasaun espesífiku entre illa Atauro  viziñu ho Liran (Indonézia) tanba bele lori oportunidade ekonómia no seguransa ba rai Atauro.
  • Hatan ba Preokupasaun sira ne’e Ministru Comércio Industria Sr. Filipus Nino Pereira hateten: “ hau apresia ba xefe suku sira tanba bele halo analiza ba problema sosiál no ekonomia ne’ebé mak iha munisípiu Atauro. Kona-ba problema sira ne’e ita tenki buka solusaun hamutuk. Diálogu sira hanesan ne’e ita nakloke ba malu, hato’o krítika ho intensaun konstrutivu ida ne’e mak ita presija. Polítika governo nian povu kuda governu sosa ne’e mai kedas husi IV Governo Konstituisionál ne’e polítika ida ne’ebé di’ak hodi valoriza ita-nia produtu lokál sira no agrikultor sira.
  • Alénde ida ne’e Vice-Primeiru-Ministru e Ministru Kordenadór Asuntu Sosiais, Ministru Dezenvolvimentu Rurál e Habitasaun Komunitária hateten: preokupasaun hirak ne’e ha’u sei lori ba konsellu ministru hodi deskuti ho sira no ha’u sei orienta ba Ministru sira kona-ba asuntu sira ne’ebé mak hato’o iha ne’e la’ós atu responde maibé atu ko’alia ba Ministru sira para bele hala’o.

Atividade ne’e Hetan Partisipasaun Husi:  Vice-Primeiru-Ministru e Ministru Kordenadór Asuntu Sosiais, Ministru Dezenvolvimentu Rurál no Ministru Habitasaun Komunitária, Ministru Komersiu Industria, Gabineti Apoiu Sosiedade Sivíl, PDHJ,BTL, EDTL, Prezidenti Autoridade Administrativu Atauro, , Delegasaun husi (Ministeriu Interior, Sec.Estadu Secop, Sec.Estadu Agua Saniamentu), PNTL,F-FDTL, Padre Paroki Atauro,Pastor husi Igreza Asemblea de Deus, Xefe Suku no Komunidade Autoridade Administrativu Atauru, Konsellu Fiskál FONGTIL, Sekretariadu FONGTIL no nia Membru ONG husi Munisípiu sira, Reprezenta Joventude husi Postu Turiscai Maunfahi,  no Rede Sektorál sira Estudante universitáriu no Estudante Ensino Sekundária sira.

Atividade ne’e hetan Apoiu Fundus husi: GASC.

 

PORTUGUÊS……………………………………………………………………………………..

FONGTIL REALIZOU ATIVIDADES DE DIÁLOGO COMUNITÁRIO ENTRE

AS ORGANIZAÇÕES DA SOCIEDADE CIVIL, AS COMUNIDADES E O IX GOVERNO CONSTITUCIONAL NA AUTORIDADE ADMINISTRATIVA DE ATAURO

No dia 4 de Outubro de 2024, o Secretariado do Fórum das ONG Timor-Leste (FONGTIL) realizou uma Atividade de Diálogo Comunitário entre a Sociedade Civil, Comunidade e IX Governo Constituicional na Autoridade Administrativa de Atauro com o tema “Juntos asseguramos o Desenvolvimento Nacional através da Promoção da Política de Adaptação das Alterações de Mudanças Climáticas, Diversificação Económica, Paz e Estabilidade”. Esta atividades do Diálogo Comunitário foram realizadas na Igreja Católica de Atauro, Vila Vila Maumeta, Autoridade Administrativa de Atauro com o objetivo de: Promover um diálogo construtivo seguido com o Espírito Democrático entre as Organizações da Sociedade Civil, Comunidade e o IX Governo Constitucional; Reforçar e promover o potencial do ecossistema da Ilha de Ataúro, que rico em biodiversidade como base para o Desenvolvimento do Ecoturismo; Reforçar da comunicação entre o Governo, a Comunidade e as entidades relevantes faz parte da recolha de ideias produtivas para melhorar a prestação de serviços públicos com base no princípio da Boa Governação; Para que a Organização da Sociedade Civil e a Comunidade tenham a esperança de que as conclusões e recomendações possam ser consideradas no Plano de Políticas do Governo para 2025; E promover a Ilha de Atauro como um local do turismo à história  de resistência que pode contribuir para o desenvolvimento comunitário e ecoturismo.

  • Na abertura da atividade de diálogo, o Presidente da Autoridade Administrativo de Atauro, Sr. Mateus Belo, disse que: “em nome da Autoridade e da comunidade gostaria de expressar nosso grande apreço a toda Sua Excelência que está aqui marca a presença, pois tais atividades de diálogo comunitário ocorreram pela primeira vez em Atauro. Como Autoridade, gostaríamos de expressar a nossa condição e situação a Sua Excelência. As principais dificuldades em Atauro são Infraestruturas Básicas como (Água potavel, Estradas, Redes de Telecomunicações, Energia, Manutenção Portuária e Aeroporto de Pequena Dimensão), estes são os problemas que Atauro infetou, mas na discussão, será ouvido diretamente dos nossos Chefes de Suco, porque eles estão mais conscientes das preocupações da comunidade. “
  • Além disso, o Diretor Executivo da FONGTIL, Sr. Valantim da Costa Pinto, disse: “o nosso Diálogo Comunitário ou Diálogo Interativo Comunitário que continua a ser promovido no IX Governo Constitucional em junto com a Organização da Sociedade Civil e todos os seus membros é uma forma de promover a Boa Governação nos serviços públicos, especialmente para fortalecer a nossa cooperação na construção do Estado para crescer e fortalecer a qualidade da democracia no nosso país. Este diálogo comunitário é um conceito prático do conceito de Auditoria Social, que promove formas inovadoras de envolver as Organizações da Sociedade Civil que cuidam das questões dos Serviços em todos os setores onde o nosso governo executa. A FONGTIL é uma pequena componente da Sociedade Civil e agradece esta oportunidade de nos dar a todos a oportunidade de falar diretamente sobre o processo de desenvolvimento que está a decorrer no nosso país”.
  • Por isso, o Coordenador do Gabinete de Apoio à Sociedade Civil (GASC) Sr. Joaquim da Costa Freitas afirmou que: “Este diálogo é importante para abrir o espaço para aqueles de nós que estão a executar uma governação, para os membros do governo para os órgãos autónomos que responsáveis pelos programas do IX Governo Constitucional. É também uma oportunidade e um espaço para a comunidade não só fazer perguntas ou contribuir com a opinião para esta Governação, mas também proporcionar oportunidades para que os colegas façam e levantem questões para o funcionamento de todo o Governo e da Sociedade Civil”.
  • Por isso, o Vice-Primeiro-Ministro, Ministro Coordenador dos Assuntos Sociais e Ministro do Desenvolvimento Rural e Habitação Comunitária Sua Exelência. Eng. Mariano “Assanami” Sabino disse que: “a partir deste diálogo podemos falar abertamente sobre os problemas que continuam em Atauro mesmo tendo passado pela política nacional. Este apoio a Atauro é um mandato constitucional. Atauro como uma ilha especial, a constituição fornece um artigo escrito sobre Oe-cusse e Atauro com um mandato constitucional, que é para qualquer governo deve desenvolver Atauro. Assim, se o mandato está estabelecido no mandato constitucional, o próximo governo deve fazer um esforço para alcançar o que está escrito na Constituição. O orçamento de Atauro está dividido em dois, geridos diretamente pelo presidente da autoridade administrativa de Atauro e o outro fundo gerido pelo Fundo Especial de Desenvolvimento de Atauro (FEDA) dá prioridade ao projeto de infraestruturas. A única coisa em Atauro é que as pessoas não estão zangadas e adorar umas às outras é o valor da Fraternidade Humana. Esse curso deve estar sempre em vigor para curar uns aos outros.
  • Durante a sessão de discussão, os Chefes de Suco disseram: Os principais problemas em Atauro são: o Setor de Infraestrutura Básica (a estrada é muito difícil de ligar a estrada entre o suco e o suco e o suco para as aldeias, não há drenagem adequada no lado da estrada, e a estrada precisa colocar o asfalto na estrada protocolar, para o suco e as aldeias. A falta de conservação de água e suco e aldeias continuarão a clamar por água limpa, e é necessário investir em fundos sustentáveis para que os sucos possam manter as atividades de conservação de água e melhorar o sistema de canalização de água. Eletricidade que dura 14 horas por dia, muitas famílias ainda não têm acesso à eletricidade e ainda têm instalações ilegais de eletricidade, as redes de telecomunicações são muito difíceis de comunicar porque a rede não é boa, o porto é muito difícil para o navio porque com condições muito baixas, o aeroporto não está em boas condições, a habitação urbana é necessária para as áreas rurais. O Sector da Educação (os Alunos são vítimas da decisão do Ministério da Educação de terminar com os professores contratados, menos professores na disciplina Nacional, dificuldade de acesso dos alunos ao ensino de qualidade, o Governo não criar condições para que as escolas públicas resultem na falta de equipamentos escolares como mesas e cadeiras, da necessidade de criar escolas próximas da comunidade refetaria nas escolas para que os alunos possam ter merenda escolar). O Sector da Saúde (o Atauro precisa de hospitais de referal com bons equipamentos como outros hospitais de referais, precisa uma ambulancia para socu e aldeias longe do Centro de Saúde, menos Profissionais de saúde, menos postos de saúde precisam de locais adequados para centro de saúde). O setor de turismo (Atauro tem muitos locais turísticos mas não tem a atenção do governo para reparar locais turísticos, é necessário investir no turismo comunitário no mar). O Sector Económico (sem mercado para os produtos Atauro). O Sector Agrícola está a falar de produção de alimentos, tem de cuidar sempre da agricultura e das atividades piscatórias (os produtos como o milho e a batata não valem no mercado, as sementes locais em Atauro estão quase a perder-se, o governo continua a comprar produtos estrangeiros em vez de nacionais, é necessário equilibrar os produtos locais para que os agricultores não se tornem consumidores, mas Produtores, Tem de haver uma boa política para o sector agrícola, o preço do arroz é caro, a paragem das importações do estrangeiro para capacitar os agricultores, a necessidade de ter um grande armazenamento de pessoas agrícolas em Atauro e a necessidade de colocar o orçamento no sector agrícola para aumentar a produção interna). Pecuaria (a comunidade tem disposição para criar animais, o governo não coloca a prioridade nos grupos cooperativos). O sector das pescas (Atauro é rico em peixe mas não pode ser exportado porque ainda existem pescarias tradicionais e não há um bom plano para uma pesca moderada em alto mar). O Sector da Segurança (a política de relações específicas entre a ilha de Atauro e Liran (Indonésia) é necessário porque pode trazer oportunidades económicas e de segurança a Atauro.
  • Em resposta a estas preocupações, o Ministro do Comércio e Indústria, Filipus Nino Pereira, afirmou: “Agradeço aos chefes do sucos pela análise dos problemas sociais e económicos do concelho de Atauro. A este respeito, temos de encontrar soluções em conjunto. Este diálogo para nos abrirmos uns aos outros, críticos com a intenção construtiva que é o que precisamos. Política de governo “o povo plantou o governo compra” veio do IV Governo Constitucional é uma boa política para valorizar os nossos produtos locais e agricultores.
  • Além disso, o Vice-Primeiro-Ministro e Ministro dos Assuntos Sociais, o Ministro do Desenvolvimento Rural e da Habitação Comunitária, Sua Exelência Eng. Mariano “ Assanami” Sabino disse que: “estas preocupações levarei ao Conselho de Ministros para discutir com eles, e orientarei os Ministros sobre as questões que aqui são levantadas, não para responder, mas para falar com os Ministros para que possam ser levadas vai executar”.

 

As atividade foi partisipado pelo: Vice-Primeiro-Ministro, Ministro da Coordenação dos Assuntos Sociais e Ministro do Desenvolvimento Rural e da Habitação Comunitária, Ministro do Comércio e da Indústria, Gabinete de Apoio à Sociedade Civil (GASC), PDHJ, BTL, EDTL, Presidente da Autoridade Administrativa de Atauro, Delegação de (Ministério do Interior, Sec. Estado do Secop, Sec. Estado do Saneamento), PNTL, F-FDTL,  Padre Paroquial os Atauro, Igreza Assembleia de Deus, Chefe do Suco e Comunidade da Autoridade Administrativa de Atauro, Conselho Fiscal da FONGTIL, Secretaria da FONGTIL e membros de ONGs de Municípios, Representante da Juventude de posto Turicai municipio de Maunfahi, e Redes Setoriais, Estudantes Universitários e Estudantes Secundários.

 

Esta atividade foi Apoiado  pelo:Gabinete de Apoio à Sociedade Civil (GASC)

ENGLISH………………………………………………………………………………………….

FONGTIL HELD COMMUNITY DIALOGUE ACTIVITIES BETWEEN

THE CIVIL SOCIETY ORGANIZATIONS, THE COMMUNITIES AND THE IX CONSTITUTIONAL GOVERNMENT IN ATAURO ADMINISTRATIVE AUTHORITY

On October 4, 2024, the Secretariat of the NGO Forum Timor-Leste (FONGTIL) held a Community Dialogue Activity Between Civil Society, Community and IX COnstituitional Government on Atauro Administrative Authority with the theme “Together we secure National Development by Promote Climate Change Political adaptation, Economic diversification, Peace and Stability”. The activities of the Community Dialogue are carried out in the Parish  Catholic Church of Atauro, Village Vila Maumeta, Administrative Authority of Atauro with the aim of: Promote a constructive dialogue lead by Democratic Spirit between the Civil Society Organizations, Community and the IX Constitutional Government; To strengthen and promote the potential of the Atauro Island ecosystem, rich in biodiversity as a basis for Eco-tourism Development; Strengthening Communication between Government, Community and relevant entities is part of gathering productive ideas to improve public service delivery based on the Good Governance principle; In order for the Civil Society Organization and the Community to have the hope that the findings and recommendations can be considered in the Government Policy Plan for 2025; And To promote Atauro Island as a Tourism History Resistence site that can contribute to community development and ecotourism.

  • In the opening of the dialogue activity, the President of the Administrative Authority of Atauro, Mr. Mateus Belo, said: “The name of the Authority and the community would like to express our great appreciation to all His Excellency who are present here, as such community dialogue activities took place for the first time in Atauro. As the Authority, we would like to express our condition and situation to his Excellency. The main difficulties in Atauro are Basic Infrastructure such as (Drinking Water, Roads, Telecommunications Networks, Power, Port maintenance and low-sized Airport), these are the problems that Atauro has infected, but in the discussion, it will be heard directly from our Suco Chiefs because they are more aware of the community’s concerns. “
  • In addition, the Executive Director of FONGTIL, Mr. Valantim da Costa Pinto, said: “our Community Dialogue or Community Interactive Dialogue that continues to be promoted in the IX Constitutional Government together with the Civil Society Organization and all its members is a way to promote Good Governance in public services, especially to strengthen our cooperation in building the State to grow and strengthen the quality of democracy in our country. This Community dialogue is a practical concept of the Social Audit concept, which promotes innovative ways to involve Civil Society Organizations that look after the issues of Services in all sectors where our government executing. FONGTIL is a small component of Civil Society and is grateful for this opportunity to give us all the opportunity to speak directly to the development process that is going on in our country”.
  • Therefore, the Coordinator of the Civil Society Support Office (GASC) Mr. Joaquim da Costa Freitas said: “This dialogue is important to open the space for those of us who are executing a governance, To the members of the government to the autonomous bodies that responsible for the programs of the IX Constitutional Government. It is also an opportunity and space for the community not just to ask questions or to contribute the opinion to this Governance but also provide opportunities for fellow people to ask and raise questions for the functioning of all Government and Civil Society.
  • Therefore, the Vice Prime Minister, Minister of Coordinating for Social Affairs and Minister for Rural Development and Community Housing His Excellency. Eng. Mariano “Assanami” Sabino said: “from this dialogue we can speak open about the problems that continue in Atauro even though we have passed through the national policy. This support to Atauro is a constitutional mandate. Atauro as a special island, the constitution provides a written Article about Oe-cusse and Atauro with a constitutional mandate, which is for any government must develop Atauro. So, if the mandate is set out in the constitution mandate, the next government must make an effort to achieve what is written in the constitution. The Atauro Budget is divided into two, managed directly by the President of the Atauro Administrative Authority and the other Fund managed by the Atauro Special Development Fund (FEDA) prioritises the infrastructure project. The only thing in Atauro is that people are not angry and worshipping each other is the value of Human Fraternity. Such a course should always be in place to cure one another.

 

  • During the discussion session, the Suco Chiefs said: The main problems in Atauro are: the Sector Basic Infrastructure (the road is very difficult to connect the road between the suco and the suco and the suco to the villages, there is no adequate drainage on the side of the road, and the road needs to set the asphalt on the protocol road, for the suco and the villages. The lack of conservation of water and suco and villages will continue to cry out for clean water, and it is necessary to invest in sustainable funds for sucos to be able to maintain water conservation activities and improve the water channeling system. Electricity that lasts 14 hours a day, many households have not yet access electricity and still have illegal electricity facilities, telecommunications networks are very difficult to communicate because the network is not good, the port is very difficult for the ship because with very low conditions, the airport is not in a good condition, urban housing is needed for rural areas. The Education Sector (the Students are victims of the Ministry of Education’s decision to end the hired teachers, less teachers in the National subject, the difficulty of students’ access to the quality education, the Government does not create conditions for public schools to result in a lack of school facilities such as tables and chairs, the need to create schools that are close to the community, refectory in schools so that students can have school meals). The Health Sector (the Atauro needs referral hospitals with good equipment such as other referral hospitals, there needs an ambulant to socu and villages far from the Health Centre, less Professionals health, less of health posts need adequate places for health centers). The tourism sector (Atauro has many tourist sites but does not have the government’s attention to repairing tourist sites, It is necessary to invest in community tourism in the sea). The Economic Sector (no market for Atauro products). The Agriculture Sector is talking about food production, it must always take care of agriculture and fisheries activities (the products such as corn and potato are not worth in the market, local seeds in Atauro are almost to be lost, the government continues to buy foreign products rather than domestic, it is necessary to balance local products so that farmers do not become consumers but producers, ). There needs to be a good policy for the agricultural sector, the price of rice is expensive, the stop of imports from abroad to empower the agricultural people, the need to have a large storage of agricultural people in Atauro and the need to put the budget in the agricultural sector to increase domestic production). Livestock farmer (the community has a willingness to raise animals’ government does not put the Priority to the cooperative groups). The Fisheries Sector (Atauro is rich in fish but cannot be exported because there are still traditional fisheries and there is no good plan for moderate fishing in the deep sea). The Security Sector (the specific relationship policy between the island of Atauro and Liran (Indonesia) is needed because it can bring economic and security opportunities to Atauro.
  • In response to these concerns, the Minister of Trade and Industry, Mr. Filipus Nino Pereira, said: “I appreciate the suco chiefs for the analysis of the social and economic problems in the municipality of Atauro. In this regard, we must find solutions together. This dialogues for we to open to one another, critical with the constructive intention that’s what we need. Government policy “the people planted the government buy” came from the IV Constitutional Government is a good policy to value our local products and farmers.
  • In addition, the Vice Prime Minister, Minister of Coordinating for Social Affairs and Minister for Rural Development and Community Housing His Excellency. Eng. Mariano “Assanami” Sabino said that: “these concerns I will bring to the Council of Ministers to discuss with them, and I will guide the Ministers on the issues that are raised here not to respond but to speak to the Ministers so that they can be executed ”.

The activities were attended by: Vice Prime Minister, Minister of Coordinating for Social Affairs and Minister for Rural Development and Community Housing, Minister of Trade and Industry, Civil Society Support Office(GASC), PDHJ, BTL, EDTL, President of the Atauro Administrative Authority, Delegation of (Ministry of the Interior, Sec. State of Secop, Sec. State of Sanitation), PNTL, F-FDTL, Father Parish os Atauro, Igreza Asemblea de Deus, Chief Suco and Community of the Atauro Administrative Authority, the Fiscal Council of FONGTIL, FONGTIL Secretariat and members of NGOs from Municipalities, Youth Representative from Turicai post municipal of Maunfahi, and Sectoral Networks, University Students and the Secondary Students.

This activity is supported by: Civil Society Support Office (GASC).