DIRETÓR EZEKUTIVU FONGTIL HALO ABERTURA BA SEMINAR NASIONÁL NE’EBÉ ORGANIZA HUSI CSEP

TETUN………………………………………………………………………………………………………
DIRETÓR EZEKUTIVU FONGTIL HALO ABERTURA BA SEMINAR NASIONÁL NE’EBÉ ORGANIZA HUSI CSEP

Ohin Tersa-feira loron 07 fulan Jullu tinan 2025, Diretór Ezekutivu Sekretariadu Forum ONG Timor-Leste FONGTIL halo abertura iha Seminar Nasionál konaba Joventude No Estudante sira nia Lian ba Edukasaun iha Emerjénsia ho tema “foinsae no akademista sira nia lian ba polítika edukasaun emerjénsia” ne’ebé organiza husi Civil Society Education Partnership (CSEP).

seminar ne’e hala’o iha Salaun Esperansa Ai-mutin Díli ho objetivu atu fó oportunidade ba ita hotu atu aprende, partilla ideia no esperiénsia, no mós atu deskuti tan konaba asuntu importante sira ne’ebé mak fó benefísiu ba ita Joventude no Estudante, liu-liu ba iha setór edukasaun liga ba ho tema foinsae no akademista sira nia lian ba polítika edukasaun emerjénsia.

Iha abertura ba seminar ne’e, Prezidenti Konsellu CSEP Sr. Filipe de Jesus hatete: ‘‘Atu hametin liután ita-nia advokasia mak la’ós de’it krítika maibé CSEP ho nia membru sira aprende, tanba ne’e hanesan Prezidenti buat ida ne’ebé presija mak hatama uniaun estudante universitáriu sira hotu, tanba problema barak akontese iha universidade, maibé difisíl atu ita hetan informasaun atu suporta ita-nia alin estudante sira. Iha Timor-Leste ita presija halo antisipasaun ba situasaun emerjénsia sira no ita tama ona iha era globalizasaun iha Artifisiál Intelijénsia atu nune’e ita labele hakfodak hanesan iha situasaun COVID-19. Ha’u hanoin iha diskusaun ne’e ita presija tau hamutuk ideia sira atu influénsia ita-nia polítika hodi konsidera.  Advokasia la’ós buat fasil tanba presija konvense ita-nia governu hodi tau konsiderasaun, maibé ita nafatin hamutuk hodi kontinua fó influensia ba ita-nia polítika atu di’ak ba ita-nia jerasaun iha futuru”.

Além de ne’e Diretór Ezekutivu FONGTIL sr. Valentim da Costa Pinto hatete: “Agradese ba CSEP hodi hahú deskuti konaba oinsá Timor-Leste bele iha polítika edukasaun iha situasaun emerjénsia ninian. bainhira ita tama iha situasaun ida krítiku oinsá mak ita asegura direitu atu asesu ba Edukasaun ba ita-nia jerasaun sira iha tempu ne’ebé difisíl. Iha buat balu ne’ebé ita presija konsidera didi’ak liu-liu konaba dezafiu orsamentu. Iha situasaun atuál ita nafatin iha limitasaun balu ba iha manorin na’in sira iha tinan balu ba kotuk depois de governu hahú halo ninia kna’ar hodi reve estatutu manorin nain nian ne’ebé fó impaktu ba presesu aprendizajen hodi sakrifika ba labarik estudante sira área remota sira atu labele hetan aula tanba laiha manorin nain sira, ne’e signifika katak violasaun ida ne’ebé ita kontinua komete. Kondisaun eskola filial ne’ebé ladun di’ak hodi garante kualidade aula aprendizajem. Ko’alia Politika Edukasaun Emerjénsia ida ne’e importante nafatin ita asegura ema hotu nia diretu atu asesu ba edukasaun iha kualkér tempu. Iha tempu Covid-19 sai lisaun boot ba ita hotu, ministériu edukasaun halo programa eskola ba uma maibé kondisaun la naton tanba liña internet ladun di’ak. Agradese tanba ita bele hahú ko’alia konaba Polítika Edukasaun iha situasaun emerjénsia atu ita esplora di’ak liután para bele hetan idea barak liu no bele formula ida ne’e hanesan issue advokasia ida ne’ebé ita bele ko’alia ba ita-nia ukun nain sira liu-liu ba Ministériu Edukasaun para bele hanoin oinsá mak ita-nia estudante sira bele asesu ba edukasaun iha kualkér situasaun.

 

PORTUGUÊS………………………………………………………………………………………………
O DIRETOR EXECUTIVO DO FONGTIL FAÇA UMA ABERTURA NUM WORKSHOP NACIONAL QUE ORGANIZADO PELO CSEP

Hoje Terça-feira dia 07 de Julho de 2025, O Diretor Executivo do secretariado do Fórum ONG Timor-Leste (FONGTIL) faça uma abertura num workshop Nacional sobre a voz da Joventude e da estudante na educação de emergência, com tema de “a voz da juventude e do académico para uma política educação de emergência” organizado pela Civil Society Education Partnership (CSEP).

Este workshop realiza no salão Esperansa Ai-mutin Díli com o objetivo de dar as oportunidades para todos nós aprendermos, partilharmos as ideias e experiências, bem como discutirmos as questões importantes que nos beneficiam, a nós, jovens e estudantes, especialmente no setor da educação, em relação à voz dos jovens e às académicas para as políticas educação de emergência.

Na abertura do Seminar, o Presidente do Conselho da CSEP, o Sr. Filipe de Jesus disse: “Para fortalecer a nossa advocacia, não é apenas crítico, mas a CSEP e os seus membros também devem aprender, pois como Presidente, as únicas coisas que requerem a contribuição de todos os estudantes universitários é que muitos problemas ocorrem na universidade, mas é difícil encontrar informação para apoiar os nossos estudantes. Em Timor-Leste, precisamos estar preparados para situações de emergência e estamos a entrar na era da globalização da inteligência artificial, para que não sejamos apanhados de surpresa como na situação da COVID-19. Eu penso que nesta discussão precisamos juntar ideias para influenciar e considerar a nossa política. A advoacia não é fácil porque é necessário convencer o nosso governo a ter em consideração, mas também a continuar a influenciar as nossas políticas para melhorar as gerações no futuro.

Além disso, o Diretor Executivo da FONGTIL, Sr. Valentim da Costa Pinto, disse: “Obrigado ao CSEP por começar a discutir como é que o Timor-Leste pode ter políticas de educação em situações de emergência quando estamos numa situação crítica e como garantimos o direito ao acesso à educação para as nossas gerações em tempos difíceis. Há várias coisas que precisam de ser consideradas, em particular em termos de desafios dos orçamentais. Na situação atual, ainda temos algumas limitações para os professores nos últimos anos, após o governo ter começado a rever o estatuto dos professores, o que afetou o processo de aprendizagem ao sacrificar crianças em áreas remotas para que não pudessem assistir às aulas, pois não há professores, isto significa que uma violação que continuamos a cometer. As condições das escolas filiais não são muito boas para garantir a qualidade da sala de aula de aprendizagem. Falar sobre uma Política de Educação de Emergência é importante para garantir que todos tenham o direito de aceder à educação a qualquer momento. Durante a Covid-19, é o maior lição para todos nós, o Ministério da Educação criou um programa chamado escola em casa, mas não foi suficiente porque a linha de internet era fraca. Obrigado por começarem a discutir a Política Educacional numa situação de emergência, para que possamos explorá-la melhor e obter mais ideias, e formulá-la como uma questão de advocacia que possamos apresentar aos nossos líderes, especialmente ao Ministério da Educação, para que possamos pensar em como os nossos alunos podem aceder à educação em qualquer situação.

 

ENGLISH…………………………………………………………………………………………………..

THE EXECUTIVE DIRECTOR OF FONGTIL MAKE AN OPENING IN A NATIONAL WORKSHOP ORGANIZED BY CSEP

Today Tuesday, July 7, 2025, the Executive Director of the Timor-Leste NGO Forum Secretariat (FONGTIL) make an opening in a national workshop about the Voice of youth and student in emergency education with theme of “the voice of the Youth and academic for emergency education policy” that organized by the Civil Society Education Partnership.

This Workshop carry out on Esperansa Hall Ai-mutin Díli with the aims To provide opportunities for all of us to learn, share ideas and experiences, as well as to discuss important issues that benefit us Youth and Students, especially in the education sector, in relation to the voice of the youth and academic issues for emergency education policy.

In the opening of the Workshop, the President of the Council of CSEP, Mr. Filipe de Jesus said: “In order to strengthen our advocacy, it is not only critical but CSEP and its members also learning, as a President the only things that require the input of all university students union, because many problems occur at university, but it is difficult to find information to support our students. In Timor-Leste we need to be in advance of emergency situations and we are entering the era of globalization in artificial intelligence so that we are not as surprised as in the COVID-19 situation. I think in this discussion we need to put together ideas to influence and put consideration to our policy.  Advocacy is not easy because it is necessary to convince our government to take into consideration, but to continue to influence our policies to improve our future generations”.

In addition, the Executive Director of FONGTIL Mr. Valentim da Costa Pinto said: “thanks to CSEP to starting to discuss how Timor-Leste can have education policies in emergency situations when we are in a critical situation how we ensure the right to access education for our generations in difficult times.  There are several things that need to be considered in particular in terms of budget challenges. In the current situation we still have some limitations for teachers in the past few years after the government started to review the status of teachers which impacted the learning process by sacrificing children in remote areas so that they could not be able to attend the classroom because there are no teachers, which means that a violation that we continue to commit. Branch school conditions not very well to ensure the quality of the learning classroom. Speaking an Emergency Education Policy is important to ensure that everyone has the right to access education at any time. During Covid-19 is the biggest lessons to all of us, the Ministry of Education made a program call school for home but was not enough because the internet line was poor. Thank you for starting to discuss Education Policy in an emergency situation so that we can explore it better so that we can get more ideas and formulate it as an issue of advocacy that we can speak to our leaders especially the Ministry of Education so that we can think about how our students can access education in any situation.