Press Release kona-ba Epidemia Corona Virus ka ho naran sientifiku COVID-19

Dili 06 Abril 2020, Forum ONG Timor-Leste FONGTIL, halo Press Release kona-ba Epidemia Corona Virus ka ho naran sientifiku COVID – 19 (Corona Virus Disease – 2019) dadaun ne’e sai ona prokupasaun ba saude mundial ne’ebe hetan atensaun seriu no maka’as husi pais sira iha mundu liu-liu pais sira ne’ebe konfirma ona katak infektadu husi corona virus tanba hamate ona ema barak, meus no aproximasaun oin-oin hala’o ona hodi hanehan atu virus ne’e labele tan espailha barak liu. Tamba corona virus bele hadaet husi ema ba ema, iha eventu mundial barak mak kansela ona hodi evita interasaun direita entre ema ne’ebe la seguru. Epidemia virus corona ne’e mos to’o agora seidauk iha nia aimoruk atu kura inklui vasina mesmu iha ona esforsu mundial ne’ebe lidera husi OMS hodi deskobre vasina no aimoruk ne’ebe bele kura moras corona.
Tuir relatorio ikus ne’ebe publika horiseik husi South China morning Post no gisanddata. Maps.arcgis.com (sitiu husi Jhon Hopkins University – USA) katak hamutuk estadu 79 mak konfirmadu sofre epidemia virus corona no total kazu infeksaun iha mundu sa’e ona ba 95,169 pessoas, husi total kazu infetadu ne’e hamutuk 53,276 (56%) mak rekopera ona husi moras corona enkuantu numeru kazu afetadu ne’ebe mate hamutuk 3,284 (3,45 %) OMS mos deklara katak oras ne’e disponibilidade ekipamentu mediku limitadu liu-liu ba mediku sira, aliened ne’e folin maskeru mos sa’e ba bebeik tamba fenomena panic buying, ennkuantu iha estadu balun mos mak bandu ona atu eksportasaun ekipamentu prevensaun sira.
Mesmu relatorio sira ne’ebe publika ona deklara katak husi numeru infeksaun virus corona barak liu rekopera ka hetan kura kompara ho numeru kazu ne’ebe mate maibe, wainhira haree ba realidade Timor Leste ita seidauk iha rekursu adekuadu atu detekta no halo tratamentu wainhira ita nia sidadaun balun sofre moras husi virus corona, iha tempu hanesan mosu informasaun falsu barak media sosiais ne’e buka atu destroy no halo paniku ita nia populasaun, nune’e sosiedade sivil husu:
1. Atu Ministeriu Saude Timor Leste nakloke no halo esplikasaun transparente kona situasaun real virus corona hodi Timor oan sira hotu bele hetan informasaun sira ne’ebe los inklui aproximasaun liu husi informasaun edukativu kona ba prevensaun sira ne’ebe bele tulun ita nia sidadaun halo prevensaun nesesariu ba potensia infeksaun epidemia moras corona.
2. Atu sidadaun Timor oan hotu labele paniku ho informasaun falsu sira ne’ebe espailha iha media sosiais no fiar deit mak informasaun official husi ita nia Ministeriu Saude.
3. Kooperasaun masimu husi Timor oan hotu-hotu ba informasaun ka avisu official sira ne’ebe ita nia ministeriu Saude publika.
4. Presiza ona kria ekipa servisu konjunta ne’ebe lidera husi Ministeriu Saude, Sekretariu Estadu Protesaun Sivil,PNTL & F-FDTL inklui Ministeriu Relevante sira seluk hodi alerta iha fatin entrada sira hotu.
5. Governu atu sosa ekipamentu mediku tuir SOP WHO nian hodi tulun pessoal saude sira, servisu migrasaun no ba sentru saude atu halo identifikasaun no prevensaun ba potensia espalhamentu no infeksaun husi moras Virus corona.