RETIRU NASIONAL ENTRE SOSIEDADE SIVIL HO VIII GOVERNU KONSTISTUSIONAL

Iha dia 21 – 22 Augostu 2021, FONGTIL Realiza Retiru Nasional Entre Sosiedade Sivíl ho VIII Governu Konstitusional iha Foho Matebian ho tema “Hamutuk Ita Hametin Parseiru Kritiku Hodi Defini Progresu ba Dezenvolvimentu Nasional”. Retiru Nasional ne’e hala’o iha fatin izoladu ho naran Uaibitai, Suku Letemumu, Postu Administrativu Kelikai, Munisípiu Baukau. Uaibitai mós nu’udar fatin istóriku ida ba luta ukun rasik-an ne’ebé lokaliza iha Foho Matebian Feto no Matebian Mane nia klaran.
Atividade prinsipal iha retiru ne’e maka Diálogu Nasional, Atribuisaun Premiu ba Manan na’in sira, no vizita fatin istóriku. Objetivu prinsipal husi diálogu ne’e mak atu Primeiru Ministru (PM) rona direta dadus no opiniaun sira konaba rekomendasaun no proridade sira ne’ebe aserta ba povu no oinsa organizasaun sosiedade sivíl ninia involvementu ativu iha prosesu Dezenvolvimentu Nasional.
Iha diálogu ne’e, PM Taur Matan Ruak rona ho seriu ba problema husi aspetu oioin ne’ebe hato’o husi parte sosiedade sivíl no reprezentante komunidade husi Postu Administrativu Kelikai no Postu Administrativu Bagia. Primeiru Ministru Taur Matan Ruak apresia ba FONGTIL tanba bele realiza diálogu entre governu no sosiedade sivíl no foin dahuluk ba PM durante ninia mandatu. Taur Matan Ruak konsidera sosiedade sivíl hanesan parseru ida importate iha estadu demokratiku no nu’udar parseru ba prosesu Dezenvolvimentu Nasional.
Primeiru Ministru salienta katak,“Ita dalaruma hanoin dehan sosiedade sivíl kritika governu, iha demokrasia, sosiedade sivíl nia papel importante loos, tanba saida, ne’e avita prepotensia abuzu poder. Iha nasaun sira ne’ebe sosiedade kuandu fraku, ne’e governu no estadu preponente, abuzu nia poder. Entaun sosiedade sivíl nia kontribuisaun ba bem cumum no defende sira ne’ebe labele koalia nia lian, ida ne’e importante tanba governu labele iha fatin hotu-hotu no labele haree buat hotu-hotu.”
Hola parte iha retiru ne’e, Vise Prezidente Parlamentu Nasionál, Maria Angelina Lopes Sarmento ho deputadu balun, Ministru Finansas, Rui Gomes, Ministru Administrasaun Estatal, Miguel Pereira de Carvalho, Ministru Edukasaun Juventude no Desportu, Armindo Maia, Ministru Petróleu no Rekursu Mineral, Victor da Conceição Soares , Ministru Turizmu Komérsiu no Industria, Jose Lucas do Cramo da Silva, Vise Ministru Agrikultura no Peska no Sekretáriu Estadu Arte no Kultura, Korpu Diplomátiku balun, Prezidente Autoridade Munisípiu Baukau, lider komunitária sira no komunidade sira hosi Postu Kelikai no Baguia inklui, entidade sira seluk.
Iha oportunidade ida ne’e, PM ho ninia membru governu sira ne’ebe marka prezensa, no Vise Parlamentu Nasional, atribui Premiu Sidadaun Sivíku ba organizasaun Manan Na’in 16 ne’ebe Hakerek ona sira-nia Istoria Susesu. Organizasaun manan na’in sira maka hanesan: Working Women’s Centre Timor Leste (WWCTL), Asosiasaun Feto Munisípiu Dili #AFEMDIL, Movimentu Feto Foin sa’e Timor-Leste #MOFFE-TL, Asia Justice and Rights #AJAR, Aliansa Nasional Controlo Tabaku Timor-Leste #ANCTL, Assosiasaun Fuan Saudavel Timor-Leste #AFSTL, Assosiasaun Hanoin Foun Timor-Leste #AHFTL, #FUNDAMOR, FUNDASAUN #SERAPHINE, Institutu Matadalan Integradu #IMI, ASSOCIAÇÃO MANKLEDO #ASMAN, #ADARA-ANA, Associacao Dos Antigos Combatentes e Veteranos das FALINTIL #AACVF, Assosiasaun Moris Foun #AMF-Manatuto, Sentru Juventude Munisípiu Aileu #SJMA, no Health Net Timor-Leste.
Iha 22 Augostu 2021, Primeiru Ministru no komitiva sira inklui organizasaun sosiedade sivil sira halo vizita ba fatin istoriku (fatin rezistensia FALINTIL nian) ‘’Bee Tudak Uaibitai’’ ne’ebe nudar preferensia ba fatin turismu nian iha futuru.
Programa Retiru Nasional nee realiza ho servsiu hamutuk entre FONGTIL, GASC-UAS GPM, CVTL Cruz Vermelha Timor-Leste, Klinka Bairo Pite, EDTL, E.P, BEE Timor-Leste E.P, Servisus Aprovisionamento IGE-Instituto Gestaun do Equipamento #IGE, Parokia Kelikai, Administrador Postu Kelikai & Baguia, Lider Komunitariu sira, Organizasaun Rezistensia, Joventude, PNTL & F-FDTL no Komunidade sira hotu.
Programa retiru ne’e hetan apoiu fundus hosi Gabinete de Apoio Sociedade Civil-GPM VIII, Gabinete Primeiro-Ministro nian.